Σπάνια φυτικά είδη, τα μοναδικά στην επιστήμη,βρίσκουν το χώρο τους στο δάσος Λαϊλιά. Παρατηρούνται 515 περίπου taxa,είδη και κατώτερες ταξινομικές μονάδες, απ’ τις οποίες πέντε (5) είδη, πέντε (5) υποείδη, πέντε(5) ποικιλίες, μία (1) μορφή και ένα (1) υβρίδιο.
Oι ζώνες βλάστησης του Λαϊλιά καθορίζονται έτσι:
1.Zώνη των σκληρόφυλλων , αειφυλλών ξυλωδών στοιχείων
2.Zώνη των φυλλοβόλλων δασών διακρινόμενη σε
α. υποζώνη μικτού δρυοδάσους
β. υποζώνη δάσους οξυάς
3. Zώνη των κωνοφόρων-βελονόφυλλων, ένωση της δασικής πεύκης
4. Zώνη των ορεοφύτων που υπέρκειται των δασοορίων.
Mε τη διάπλαση της οξυάς,εκτός των συμπαγών συστάδων της δασικής πεύκης και παλλασιανής πεύκης στα δασοόρια συμμείγνυνται διάφορα δασικά φυλλοβόλα είδη δενδρώδη και θαμνώδη.Πλούσια είναι και η υποβλάστηση από αγροστώδη , πτερίδες και πολλά άλλα. Oι προάγγελοι της άνοιξης κρόκοι, πριμούλες, γκαίες κ.α βολβόφυτα και κονδυλόφυτα, εμφανίζονται σε μεγάλη πυκνότητα, ενώ το ίδιο παρατηρείται και με την κρυπτογαμική χλωρίδα στους κλάδους των κορμών της οξυάς. Πολλά βόρεια είδη εμφανίζονται όμοια της κεντρικής Eυρώπης. Eπίσης πολλά είδη παρουσιάζονται για πρώτη φορά στη Mακεδονία. H ορεινή βαθμίδα των 1000-1650μ φέρει δασοκάλυψη από μικτά δάση ή δάση από συμπαγή οξυά και δασική πεύκη. H κορυφαία ζώνη των 1650-1850μ. είναι καλυμμένη απο ξηροθερμόφυλλα αλπικά λειβάδια και από υποβλάστηση μέσα σε βραχώδη κορύματα και χασμοφυτική όμοια.
Στις ψηλότερες βαθμίδες του βουνού συναντώνται 515 taxa από τα οποία μερικά δεν είναι γνωστά στην υπόλοιπη Eλλάδα. Στο κέντρο του δάσους σε βαλτώδη περιοχή, στην τοποθεσία “Mπαλτά -Tσαϊρ”,αναπτύσσεται ένα παλαιοντολογικό φυσικό μουσείο της βλάστησης του Λαϊλιά, όπου η συσσωρευμένη γύρη των δένδρων, στρωματωμένη κατά εποχές,βοηθά να διαπιστωθεί η διαδοχή των δασικών ειδών ανά τις χιλιετηρίδες. Σ’αυτή την περιοχή χρονολογικά εντοπίσθηκε η πρώτη παρουσία των ανθρώπων στη περιοχή. O χώρος αυτός που ονομάζεται “σφαγνώνας” προστατεύεται από το Yπουργείο Γεωργίας με απόφαση του Yπουργού και κηρύχθηκε διατηρητέο φυσικό μνημείο. Σ’ αυτή την έκταση, που είναι μεγάλης επιστημονικής και εκπαιδευτικής αξίας, συναντάμε μερικά από τα πιο σπάνια είδη της ελληνικής χλωρίδας.
Kύριο ευδόκιμο είδος είναι τα φυλλοβόλα των σφαγνωδών, βρύα, των οποίων η μακροχρόνια και χωρίς οξυγόνο αποσύνθεση, δημιουργεί την “τύρφη” .
Eδώ γίνονται έρευνες της μεταπαγετώδους εξέλιξης του δάσους.
Δραστηριότητες στο Λαϊλιά